Via de internet groep “Groeien na seksueel misbruik” hoorde ik van het boek “Verlamd van Angst” dat werd geschreven door Agnes van Minnen. Het boek heeft als doel om overlevers van seksueel geweld beter hun eigen reactie tijdens en na het misbruik te doen snappen. Maar ik denk dat het voor iedereen een waardevol boek kan zijn. Bijvoorbeeld voor iemand die partner is van een slachtoffer van seksueel geweld. Omdat je zo beter het gedrag van je partner kan plaatsen en de reactie van je partner ten tijde van het trauma beter leert begrijpen.
Het boek beschrijft waarom mensen op een bepaalde manier reageren op seksueel geweld. Bijvoorbeeld waarom je kan bevriezen. Waarom mensen niet direct naar hun ouders of vrienden rennen en over het geweld vertellen. Je lichaam maakt soms in een split second de keuze te verlammen. Dat is niet waar je zelf bewust voor kiest. Het is een oer instinct dat erop is gericht om te overleven. Dieren kunnen ook bij gevaar op hun rug rollen en stil gaan liggen, zeker als wegrennen geen optie (meer) is. De bedoeling is passiviteit uitstralen in de hoop dat de agressie van de aanvaller afneemt en eventueel (ernstigere) verwondingen worden voorkomen.
Ik ben zelf eens belaagd door een groep jongeren op kerstavond. Ze gingen om me heen staan en waren er van overtuigd dat ik drugs bij me had en ik moest die overhandigen. Ik weet nog goed dat ik een raar soort kalmte voelde en ze een voor een in de ogen keek en bleef herhalen dat ik geen coke bij me had. Ze dropen af.
Ik had absoluut geen tijd dit te beslissen. De reactie “overkwam” me en bracht overigens het gewenste resultaat. De gastjes hadden een agressieve uitstraling maar er is uiteindelijk door hun geen geweld gebruikt. Nou is dit gebeuren natuurlijk wel wat anders dan seksueel geweld of misbruik, maar het principe is hetzelfde.
De ervaren bevriezing kan later tot psychisch leed lijden bij het slachtoffer. Gevoelens van schuld en zelfverwijt zijn dan erg gebruikelijk. “Waarom heb ik me niet verzet? Waarom heb ik niet geschopt en geslagen?” Het boek legt zorgvuldig uit dat jou als slachtoffer niks te verwijten valt. Dat je de reactie hebt gegeven vanuit het oerinstinct en dat je in de overlevingsstand stond en er geen enkele reden is daar achteraf boos over te worden naar jezelf.
Ook gehoorzamen en meewerken zijn overlevingsmechanismen. In het boek omschrijft een slachtoffer van verkrachting de dader het gevoel te hebben gegeven dat ze van het geweld genoot. Het idee erachter is er sneller van af te zijn. Ze dacht ondertussen “Hoe krijg ik hem zo snel mogelijk mijn huis uit?” Haar genieten was fake en had als doel haar dader zo snel mogelijk kwijt te raken. Ook haar houding had het “gewenste” effect.
Het lichaam kan tijdens seksueel geweld ook reageren op de seksuele aanrakingen. De mythe is dat je dan dus ook van de gedwongen aanrakingen geniet. Maar niks is minder waar. Een lichamelijke reactie zegt niets over of iemand het ook prettig vond.
Een ander onderwerp wat ter sprake komt in dit boek is de reactie van de omgeving. Victim blaming bijvoorbeeld. De schuld niet bij de dader leggen maar bij de slachtoffer. Veel mensen verkeren in de veronderstelling dat ze een veilig leven hebben en dat hun iets als seksueel geweld niet zal overkomen omdat ze in controle zijn. Als er dan toch zoiets gebeurt zal het wel liggen aan degene die het overkwam. (“Waarom fiets je daar dan ook zo laat nog? Waarom droeg je dan ook die kleren? waarom heb je m niet gewoon van je afgeschopt?“) Zodoende wordt hun eigen gevoel van veiligheid en controle niet verstoord. Met dit soort reacties versterk je het toch al grote schuldgevoel van het slachtoffer en houd je de dader de hand boven het hoofd. Ook het niet geloofd worden door familie en de reacties van omgeving op jongens die open zijn over misbruik worden genoemd.
Dit boek is een absolute must-read voor iedereen die te maken had en/of heeft met seksueel geweld en worstelt met de gevolgen op korte en lange termijn. Het neemt wat van je pijn, schuldgevoel en zelfverwijt weg en is daarmee alleen al super waardevol. Daarnaast staan er veel verhalen van overlevers in en dat vergroot je gevoel dat je niet de enige bent en zal je veel herkennen in wat die mensen omschrijven aan reacties op het trauma.
Koop. Dit. boek. (linkje)
Obed
06-11-2020
PS
Dit boek is overigens ook een aanrader voor minister Grapperhaus. Die in zijn nieuwe wetsvoorstel een verschil wou maken tussen “verkrachting onder dwang” (waarbij er dus door het slachtoffer verzet wordt gepleegd) en “onvrijwillige seks” (waarbij het slachtoffer bevriest). Dit boek maakt bijzonder goed duidelijk dat dat verschil er niet is! Gelukkig is onder druk van de tweede kamer dat verschil opgeheven.
